FDI vs SME: Cuộc giằng co chiến lược trong hành trình phát triển của Việt Nam?

25-03-2025 08:52:03

Vì sao Việt Nam ưu tiên FDI & yêu cầu cân bằng với SME

1) FDI giúp tăng trưởng nhanh và giải quyết việc làm

Khu vực FDI thường có quy mô lớn, năng lực tài chính mạnh, giải ngân nhanh và tạo nhiều việc làm. Theo Tổng cục Thống kê, vốn FDI thực hiện năm 2019 đạt 20,38 tỷ USD, chiếm gần 1/4 tổng vốn đầu tư toàn xã hội và đóng góp 20,35% GDP.

Xuất khẩu do FDI dẫn dắt: Tỷ trọng xuất khẩu FDI tăng từ 27% (1995) lên 71,7% (2020). Năm 2020, khối FDI xuất siêu 33 tỷ USD (không kể dầu thô), giúp cán cân thương mại cả nước đạt xuất siêu 19,1 tỷ USD.

FDI vì thế không chỉ đóng góp tăng trưởng mà còn hỗ trợ ổn định vĩ mô. Việc tham gia các FTA mở đường thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao, nâng vị thế Việt Nam trong chuỗi cung ứng.

Nguồn: Stockbiz

2) Doanh nghiệp SME còn yếu và khó hấp thụ vốn hỗ trợ

Dù chiếm hơn 97% số doanh nghiệp, nhiều SME gặp hạn chế về vốn, minh bạch tài chính, quản trị, công nghệ và khả năng tiếp cận tín dụng/thị trường. Đến cuối 2022, dư nợ tín dụng dành cho SME chỉ khoảng 19% tổng dư nợ; tháng 4/2023 đạt ~2,239 triệu tỷ đồng (khoảng 18% dư nợ nền kinh tế) — vẫn thấp so với kỳ vọng.

Thực tế tín dụng: Một tập đoàn lớn có thể vay tương đương 10.000 SME cộng lại. Chuẩn mực Basel II/III khiến điều kiện cho vay khắt khe hơn — nhiều SME khó đáp ứng.

3) Tác động hai mặt & nguy cơ phụ thuộc FDI

Tập trung quá nhiều vào FDI làm gia tăng rủi ro phụ thuộc vốn, công nghệ, thị trường xuất khẩu; lợi nhuận có xu hướng chuyển ra nước ngoài, làm giảm giá trị gia tăng nội địa.

Các ngành mũi nhọn (điện tử, dệt may, da giày): doanh nghiệp FDI chỉ ~20% về số lượng nhưng nắm ~80% kim ngạch xuất khẩu.
Doanh nghiệp nội chủ yếu ở khâu gia công đơn giản, khó vươn lên các nấc giá trị cao hơn trong chuỗi.

4) Cần cân bằng chiến lược phát triển giữa FDI và SME

Nhiều chuyên gia kêu gọi chiến lược cân bằng hơn: vừa thu hút FDI, vừa củng cố khu vực tư nhân trong nước. Cần xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ SME phát triển bền vững:

Công nghiệp hỗ trợ

Tạo liên kết cung ứng giữa FDI & SME.

Chuyển giao công nghệ

Nâng cấp năng lực sản xuất & tiêu chuẩn.

Đào tạo nhân lực

Kỹ năng quản trị, tài chính, kỹ thuật.

Tài chính – Tín dụng

Cơ chế tín dụng phù hợp đặc thù SME.

Kết luận: Việt Nam ưu tiên FDI vì hiệu quả nhanh, quy mô lớn và dễ kiểm soát trong bối cảnh hội nhập. Tuy nhiên, nếu không có chiến lược dài hạn hỗ trợ SME — lực lượng chiếm gần như toàn bộ hệ sinh thái doanh nghiệp — nền kinh tế sẽ thiếu sức bật nội sinh và dễ tổn thương. Cân bằng FDI–SME là tất yếu cho tăng trưởng bền vững.